Sprookjes – Er was eens…

Iedereen houdt van sprookjes. Dat begint natuurlijk al als je jong bent. Lekker voorgelezen voorgelezen worden uit een mooi sprookjesboek of misschien heb je wel eens naar een luisterboek over sprookjes geluisterd. Tegenwoordig vind je alle sprookjesverhalen natuurlijk terug op Youtube of soms zelfs op televisie. Op televisie vind ik zelf de sprookjes van de Zandtovenaar fantastische om te luisteren en te kijken. Ontzettend knap hoe hij met zand het sprookje levend kan maken en de beelden naadloos in elkaar over kan laten gaan.

Echt genieten was het natuurlijk als je naar een pretpark met sprookjes ging, zoals Sprookjeswonderland, Sprookjeshof of natuurlijk De Efteling. Ben je echt verslaafd aan sprookjes dan kun je ook nog naar de Sprookjescamping in Rheeze. Ultiem plezier voor kinderen tot 10 jaar (en natuurlijk ook voor papa’s en mama’s en opa’s en oma’s).

Een sprookje is van oorsprong een volksverhaal met als hoofdingrediënt een hoop fantasie. Met de bekende woorden ‘Er was eens…’ beginnen de meesten. Ondanks het feit dat er een hoop fantasie en magie in verwerkt zit, zit er vaak een diepere wijsheid of levensles achter. Van fantasieverhalen kunnen we dus nog een hoop leren!

Een goed sprookje kenmerkt zich vaak door bepaalde eigenschappen wat het bezit. Zo komen er vaak bekende fantasiefiguren in voor, zoals heksen, kabouters of draken. Maar ook betoverde voorwerpen, zoals de magische spiegel uit Sneeuwwitje, pratende dieren, zoals de wolf uit Roodkapje, of magische plaatsen, zoals Wonderland van Alice In Wonderland. Er is vaak een groot onderscheid tussen ‘goed’ en ‘kwaad’ en ook aspecten als rijkdom en macht komen vaak om de hoek kijken. Kortom, een verhaal vol fantasie en magie bevat allerlei verschillende elementen, maar als puntje bij paaltje komt, worden wij als lezer van sprookjes toch het meest verblijd met een goede afloop. En natuurlijk de legendarische woorden … en ze leefden nog lang en gelukkig.

Sprookjes zijn traditionele volksverhalen. Vaak zijn deze verhalen doorverteld steeds van ouder op kind. Sprookjes spelen zich af op onbepaalde plaatsen en in sprookjes komen zowel mensen als dieren voor. In sprookjes zijn gedragen dieren zich gelijk aan mensen. Ze kunnen praten, kleden zich en kunnen zowel de held als de slechterik zijn. Sprookjes zijn bedoeld om aan kinderen op een toegankelijke manier te leren wat goed is en kwaad. Daarom eindigt een sprookje bijna altijd met een moraal.

Er zijn verschillende soorten sprookjes:

• dierensprookjes
• raadselsprookjes
• leugensprookjes
• toversprookjes

In deze verschillende soorten sprookjes staat steeds een ander thema centraal. Bij een raadselsprookje, zoals in Repelsteeltje, moet de hoofdpersoon een raadsel oplossen. Lukt dit niet dan wacht een nare consequentie. In dierensprookjes, zoals De wolf en de 7 geitjes, hebben dieren allemaal menselijke eigenschappen. Op die manier leren kinderen op een makkelijke manier dat ze goed moeten luisteren en dat er anders nare dingen kunnen gebeuren. Bij leugensprookjes, zoals Het sprookje van Luilekkerland, wordt zo erg overdreven dat het niet waar meer kan zijn. Toch moet dit sprookje zo verteld worden dat iedereen gelooft dat het waar is. Ten slotte bij toversprookjes, zoals Doornroosje of Assepoester, wordt een sprookjesfiguur betoverd. Om de betovering ongedaan te maken moet een opdracht worden gedaan of een raadsel worden opgelost.

Sprookjes hebben vaak verschillende lagen. Dat is voor kinderen natuurlijk niet zo belangrijk. Zij vinden de verhalen fantastisch. Zeker als de verhalen aangepast worden en ze een een gelukkig einde hebben. Als je als volwassene naar sprookjes kijkt kun je een goed beeld vormen van de tijdgeest waarin het sprookje was bedacht. Sprookjes gaan vaak over gevaar, het belang van gehoorzaam zijn en goed zijn voor een ander. En heel belangrijk: sprookjes hebben als doel mensen en kinderen iets te leren.

De sprookjesschrijvers van vroeger waren eigenlijk sprookjesverzamelaars. Sprookjes werden door volwassenen rondom het kampvuur verteld. Ze gingen over het leven van alledag, aangevuld met heel veel fantasie en waren bedoeld om anderen iets te leren. Zo werden de verhalen van generatie op generatie doorverteld. De sprookjesschrijvers zoals wij die kennen bedachten de sprookjes niet zelf, maar schreven de verhalen op die rondom de kampvuren werden verteld. Bekende sprookjesschrijvers waren de Gebroeders Grimm, Hans Christian Andersen en Sheherezade. Deze laatste schreef de verhalen van Duizend en een nacht. Wat minder bekende sprookjesschrijvers waren Giambattista Basile (Belle en het Beest), Charles Perrault (Sprookjes van Moeder de Gans) en Jean de la Fontaine (De raaf en de vos). In Nederland hebben we ook een paar sprookjesschrijvers. Nicolaus Westendorp verzamelde veel sprookjes van onderwijzers. Gerrit Arends schreef de sprookjes op die zijn huisnaaister hem vertelde.

Het verschil tussen een sprookje en een fabel is niet heel duidelijk. Vaak worden fabels ook wel sprookjes genoemd. Over het algemeen kun je de volgende kenmerken tussen fabels en sprookjes onderscheiden:

Fabel:

• dieren spelen de mensen
• een fabel wordt vaak op rijm verteld
• mensen worden een spiegel voorgehouden
• een fabel is moraliserend

Sprookje:

• vaak een strijd tussen goed en kwaad
• fantasie is heel belangrijk
• in bijna alle gevallen overwint de goede
• sprookjes zijn magisch, alles kan

Zoals je ziet aan de kenmerken dan kun je de kenmerken van fabels ook toepassen op een aantal sprookjes. Bij deleukstesprookjes.nl hebben we het daarom alleen over sprookjes en zullen we het onderscheid tussen fabels en sprookjes niet maken.